رژیم غذایی کتوژنیک، که اغلب با نام اختصاری «کتو» شناخته می‌شود، یک الگوی تغذیه‌ای دقیق و علمی است که بر پایه‌ی یک اصل بنیادین استوار است: تغییر منبع اصلی انرژی بدن از کربوهیدرات‌ها به چربی‌ها. در این رویکرد، مصرف کربوهیدرات به شدت محدود می‌شود (معمولاً کمتر از ۵۰ گرم در روز)، در حالی که چربی به منبع غالب کالری دریافتی (حدود ۷۰٪) تبدیل می‌گردد و پروتئین نیز به صورت متوسط و کنترل‌شده (حدود ۲۰٪) مصرف می‌شود تا از تبدیل آن به گلوکز و اختلال در فرآیند چربی‌سوزی جلوگیری شود. هدف نهایی از این بازآرایی درشت‌مغذی‌ها، هدایت بدن به یک وضعیت متابولیکی خاص به نام کتوز است. جالب است بدانید که خاستگاه این رژیم، نه برنامه‌های نوین لاغری، بلکه رویکردهای درمانی در دهه ۱۹۲۰ برای مدیریت و کنترل صرع مقاوم به درمان در کودکان بوده است.
کتوز چیست و چگونه در بدن اتفاق می‌افتد؟
کتوز یک فرآیند متابولیکی طبیعی و یک سازگاری هوشمندانه از سوی بدن در پاسخ به کمبود شدید گلوکز (قند حاصل از تجزیه کربوهیدرات‌ها) است. در شرایط عادی، سلول‌های بدن، به‌ویژه مغز، برای تأمین انرژی به گلوکز وابسته‌اند. اما پس از حدود ۳ الی ۴ روز محدودیت شدید کربوهیدرات، ذخایر گلیکوژن بدن (شکل ذخیره‌شده گلوکز) تخلیه می‌شود. در این نقطه، کبد به عنوان مرکز بیوشیمیایی بدن، وارد عمل شده و اسیدهای چرب آزاد شده از بافت‌های چربی را طی فرآیندی به مولکول‌های کوچک و پرانرژی به نام کتون تبدیل می‌کند. این کتون‌ها قادرند از سد خونی-مغزی عبور کرده و به عنوان سوخت جایگزین و بسیار کارآمد، انرژی مورد نیاز مغز و سایر ارگان‌های حیاتی را تأمین نمایند. برخلاف تصورات نادرست، کتوز تغذیه‌ای که به صورت کنترل‌شده ایجاد می‌شود، با وضعیت خطرناک کتواسیدوز دیابتی کاملاً متفاوت است و یک پاسخ فیزیولوژیک طبیعی به تغییر منبع سوخت بدن محسوب می‌شود.
انواع رژیم کتوژنیک
اگرچه اصل کلی و بنیادین رژیم کتوژنیک—یعنی وادار کردن بدن به استفاده از چربی به جای کربوهیدرات—در تمام اشکال آن ثابت است، اما این رویکرد تغذیه‌ای یک پروتکل خشک و انعطاف‌ناپذیر نیست. در حقیقت، نسخه‌های متفاوتی از آن برای پاسخگویی به اهداف، نیازها و سبک‌های زندگی مختلف توسعه یافته است. درک تفاوت‌های این مدل‌ها به فرد کمک می‌کند تا متناسب‌ترین و پایدارترین مسیر را برای خود انتخاب کند.
رژیم کتوژنیک استاندارد (SKD)
رژیم کتوژنیک استاندارد (SKD)، رایج‌ترین، مطالعه‌شده‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نسخه از این برنامه غذایی است. این رژیم با ساختار ثابت خود که شامل تقریباً ۷۰-۷۵٪ چربی، ۲۰٪ پروتئین و تنها ۵-۱۰٪ کربوهیدرات است، برای عموم افرادی که هدف اصلی‌شان کاهش وزن، بهبود شاخص‌های متابولیک مانند کنترل قند خون، و ارتقای سلامت عمومی است، طراحی شده است. سادگی و عدم نیاز به زمان‌بندی پیچیده برای مصرف درشت‌مغذی‌ها، SKD را به یک نقطه شروع ایده‌آل برای تازه‌کاران تبدیل می‌کند. در این روش، تمرکز اصلی بر حفظ یکپارچه و مستمر حالت کتوز برای به حداکثر رساندن فرآیند چربی‌سوزی است.
رژیم‌های چرخه‌ای (CKD) و هدفمند (TKD)
برای ورزشکاران و بدنسازان حرفه‌ای که به طور منظم درگیر تمرینات شدید و انفجاری هستند، حفظ عملکرد ورزشی یک اولویت است. از آنجایی که این نوع فعالیت‌ها به شدت به ذخایر گلیکوژن عضلانی وابسته‌اند، رژیم استاندارد کتوژنیک ممکن است منجر به افت عملکرد شود. برای حل این چالش، دو رویکرد انعطاف‌پذیرتر طراحی شده است. رژیم کتوژنیک چرخه‌ای (CKD) یک استراتژی پیشرفته است که شامل دوره‌های مشخصی برای بارگیری مجدد کربوهیدرات می‌شود؛ به عنوان مثال، فرد پنج روز از هفته را به طور کامل از رژیم کتو پیروی کرده و دو روز پایانی هفته را به مصرف کربوهیدرات‌های سالم و پیچیده اختصاص می‌دهد تا ذخایر گلیکوژن عضلات خود را بازسازی کند. در مقابل، رژیم کتوژنیک هدفمند (TKD) یک راهکار میانه‌روتر است. در این روش، به جای داشتن روزهای کامل بارگیری کربوهیدرات، فرد مجاز است مقادیر کمی (معمولاً ۲۰-۳۰ گرم) از کربوهیدرات‌های زودهضم را دقیقاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیش از جلسات تمرینی شدید خود مصرف کند. هدف این است که این گلوکز به سرعت توسط عضلات در حین تمرین مصرف شده و تأثیر حداقلی بر حالت کلی کتوز بدن داشته باشد، در حالی که انرژی فوری لازم برای عملکرد بهینه ورزشی را فراهم می‌کند.
رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا
نسخه دیگری از این رژیم، رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا است که در آن، ضمن حفظ محدودیت شدید کربوهیدرات، نسبت پروتئین به حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از کل کالری دریافتی افزایش یافته و در مقابل، از میزان چربی کاسته می‌شود. این مدل برای افرادی که در حین یک دوره کاهش وزن قابل توجه، نگران از دست دادن توده عضلانی خود هستند یا به طور منظم تمرینات قدرتی انجام می‌دهają، گزینه‌ی مناسبی محسوب می‌شود. پروتئین بالاتر به ترمیم و ساخت بافت عضلانی کمک کرده و همچنین می‌تواند اثر سیرکنندگی بیشتری داشته باشد. برخلاف یک باور رایج، این افزایش متعادل در مصرف پروتئین در اغلب افراد، به خصوص کسانی که فعال هستند، منجر به خروج از حالت کتوز نمی‌شود، زیرا فرآیند تبدیل پروتئین به گلوکز (گلوکونئوژنز) یک فرآیند مبتنی بر تقاضای بدن است و نه عرضه آن. انتخاب بهترین نوع رژیم کتوژنیک در نهایت به اهداف فردی، سطح فعالیت فیزیکی و پاسخ بیولوژیک بدن شما بستگی دارد. مشاوره با یک متخصص تغذیه یا پزشک می‌تواند به شما در انتخاب هوشمندانه‌ترین و ایمن‌ترین مسیر کمک کند..
فواید رژیم کتوژنیک برای لاغری و سلامتی
رژیم کتوژنیک به دلیل تأثیرات عمیق و چندجانبه‌ای که بر متابولیسم بدن می‌گذارد، فوایدی فراتر از کاهش وزن صرف را ارائه می‌دهد. این دستاوردها، از تنظیم هورمونی گرفته تا بهبود عملکرد عصبی، همگی ریشه در یک تغییر بنیادین دارند: جابجایی منبع اصلی سوخت بدن از گلوکز به کتون‌ها. در ادامه، به تشریح دقیق‌تر این مزایای علمی و بالینی می‌پردازیم.
کاهش وزن سریع و پایدار با رژیم کتوژنیک
برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین فایده رژیم کتوژنیک، توانایی آن در ایجاد کاهش وزن سریع و مؤثر است. پژوهش‌های مقایسه‌ای متعدد، از جمله مطالعاتی که در ژورنال‌های معتبر تغذیه منتشر شده‌اند، نشان داده‌اند که این رژیم به دلیل مکانیسم‌های چندگانه، می‌تواند تا ۲.۲ برابر مؤثرتر از رژیم‌های استاندارد کم‌چرب عمل کند. این اثربخشی تنها به دلیل محدودیت کالری نیست؛ بلکه از سه طریق اصلی حاصل می‌شود. نخست، اثر سیرکنندگی بالا؛ وعده‌های غذایی سرشار از چربی و پروتئین به طور قابل توجهی هورمون گرسنگی (گرلین) را سرکوب کرده و باعث احساس سیری طولانی‌مدت می‌شوند، که این امر به طور طبیعی منجر به کاهش کالری دریافتی می‌گردد. دوم، افزایش متابولیسم چربی؛ با کاهش شدید سطح انسولین، بدن به ذخایر چربی خود دسترسی پیدا کرده و فرآیند چربی‌سوزی (لیپولیز) را به شدت افزایش می‌دهد. سوم، افزایش هزینه انرژی؛ فرآیند تبدیل چربی و پروتئین به انرژی (گلوکونئوژنز و کتوجنز) نسبت به متابولیسم کربوهیدرات‌ها، انرژی بیشتری از بدن طلب می‌کند.
مدیریت دیابت نوع ۲ و سندرم متابولیک با رژیم کتوژنیک
در حوزه دیابت نوع ۲ و مقاومت به انسولین، رژیم کتوژنیک به عنوان یک ابزار مدیریتی قدرتمند شناخته می‌شود. این رژیم با حذف کربوهیدرات‌ها، عامل اصلی نوسانات شدید قند خون را از معادله غذایی خارج می‌کند. این امر مستقیماً منجر به تثبیت سطح گلوکز خون و کاهش چشمگیر نیاز بدن به ترشح انسولین می‌شود. مطالعات بالینی نشان داده‌اند که پیروی از این رژیم می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین کمک کرده و در بسیاری از بیماران، منجر به کاهش دوز داروها یا حتی قطع کامل آن‌ها (تحت نظارت دقیق پزشک) گردد. این رویکرد، در واقع، به جای مدیریت علائم، به ریشه‌ی اصلی مشکل متابولیک در دیابت نوع ۲ می‌پردازد.
بهبود سلامت مغز و بیماری‌های نورودژنراتیو با رژیم کتوژنیک
تأثیرات مثبت رژیم کتوژنیک بر سیستم عصبی، یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال هیجان‌انگیزترین حوزه‌های تحقیقاتی است. استفاده موفقیت‌آمیز از این رژیم برای کنترل حملات صرع، به ویژه در کودکان مقاوم به درمان، به طور گسترده‌ای به اثبات رسیده است. مکانیزم اصلی، تأمین یک منبع انرژی پایدار و کارآمد (کتون‌ها) برای سلول‌های مغزی است که به تثبیت فعالیت الکتریکی نورون‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، شواهد نوظهوری مبنی بر پتانسیل این رژیم در کاهش علائم و کند کردن روند پیشرفت بیماری‌های نورودژنراتیو مانند آلزایمر و پارکینسون وجود دارد. در بیماری آلزایمر، که گاهی از آن به عنوان “دیابت نوع ۳” یاد می‌شود، سلول‌های مغز در استفاده از گلوکز دچار مشکل می‌شوند؛ کتون‌ها می‌توانند به عنوان یک سوخت جایگزین، این نقص متابولیکی را دور بزنند.
بهبود سلامت قلب و تعادل هورمونی در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
برخلاف تصور اولیه از یک رژیم پرچرب، رژیم کتوژنیک خوش‌ساختار می‌تواند به ارتقای سلامت قلب کمک کند. این رژیم به طور مشخص باعث کاهش سطح تری‌گلیسیرید (چربی موجود در خون) و افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) می‌شود. این دو عامل، شاخص‌های کلیدی در پیش‌بینی ریسک بیماری‌های قلبی-عروقی هستند. همچنین، این رژیم یک راهکار مؤثر برای مدیریت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است، اختلالی که ارتباط تنگاتنگی با مقاومت به انسولین دارد. از آنجایی که رژیم کتو به طور مستقیم سطح انسولین را کاهش می‌دهد، می‌تواند به تنظیم چرخه‌های قاعدگی، بهبود باروری و کاهش سایر علائم مرتبط با این سندرم کمک شایانی نماید.
در رژیم کتوژنیک چه بخوریم؟
برای موفقیت پایدار در رژیم کتوژنیک، بشقاب غذایی شما باید از ترکیبی هوشمندانه و دقیق از مواد غذایی تشکیل شود که هر یک نقش متابولیکی مشخصی را ایفا می‌کنند. این رژیم صرفاً یک فهرست از محدودیت‌ها نیست، بلکه یک استراتژی تغذیه‌ای است که در آن هر ماده غذایی به دقت انتخاب می‌شود تا بدن در حالت چربی‌سوز کتوز باقی بماند و همزمان تمامی نیازهای بیولوژیک خود را تأمین کند.
چربی‌های سالم
در قلب رژیم کتوژنیک، چربی‌های سالم قرار دارند که به عنوان منبع اصلی و پایدار انرژی جایگزین کربوهیدرات‌ها می‌شوند. انتخاب صحیح این چربی‌ها برای سلامت عمومی بدن حیاتی است. روغن‌های تک‌غیراشباع مانند روغن زیتون فرابکر و روغن آووکادو به دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی، باید در اولویت باشند. چربی‌های اشباع‌شده طبیعی نیز نقش مهمی دارند؛ روغن نارگیل، به ویژه به دلیل داشتن تری‌گلیسیریدهای زنجیره متوسط (MCTs) که به سرعت توسط کبد به کتون تبدیل می‌شوند، یک منبع انرژی سریع و کارآمد برای مغز فراهم می‌کند. کره، به‌خصوص از نوع حیوانی (تهیه‌شده از شیر گاو علف‌خوار) و آووکادو نیز منابعی غنی از چربی‌های باکیفیت و ویتامین‌های محلول در چربی هستند که به ایجاد احساس سیری طولانی‌مدت کمک شایانی می‌کنند.
پروتئین‌های باکیفیت
دومین رکن اساسی این رژیم، مصرف کافی پروتئین‌های باکیفیت است. پروتئین برای حفظ توده عضلانی در طی فرآیند کاهش وزن، عملکرد صحیح هورمون‌ها و آنزیم‌ها و همچنین افزایش احساس سیری ضروری است. منابع پروتئینی باید با دقت انتخاب شوند. انواع گوشت قرمز، مرغ و بوقلمون، به‌ویژه قسمت‌های چرب‌تر آن‌ها، گزینه‌های ایده‌آلی هستند. ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و قزل‌آلا جایگاهی ممتاز دارند، زیرا علاوه بر تأمین پروتئین خالص، سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که به کاهش التهاب در بدن کمک می‌کنند. تخم‌مرغ نیز به عنوان یک غذای کامل، یک بسته‌ی بی‌نقص از پروتئین، چربی‌های سالم و ریزمغذی‌های ضروری مانند کولین است که با کربوهیدرات تقریباً صفر، یکی از اصلی‌ترین اجزای رژیم کتو محسوب می‌شود.
سبزیجات کم-کربوهیدرات
یک رژیم کتوژنیک سالم و پایدار، بدون حضور طیف وسیعی از سبزیجات کم-کربوهیدرات ناقص خواهد بود. این گروه از مواد غذایی وظیفه حیاتی تأمین فیبر (برای سلامت دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست)، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها را بر عهده دارند، بدون آنکه تعادل کربوهیدرات را بر هم زنند. یک قانون کلی و کاربردی، تمرکز بر سبزیجاتی است که بالای سطح زمین رشد می‌کنند. سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج، کاهو و کلم‌پیچ، و سبزیجات چلیپایی نظیر کلم بروکلی، گل‌کلم (که جایگزین فوق‌العاده‌ای برای برنج و پوره سیب‌زمینی است)، کلم بروکسل و همچنین خیار، کدو سبز و فلفل دلمه‌ای باید بخش قابل توجهی از حجم وعده‌های غذایی شما را تشکیل دهند.
لبنیات پرچرب، آجیل و دانه‌ها
لبنیات پرچرب مانند پنیرهای طبیعی (چدار، موزارلا، پنیر بز) و خامه سنگین، منابع عالی برای افزودن چربی، پروتئین و طعم به وعده‌های غذایی هستند. با این حال، به دلیل کالری بالا، مصرف آن‌ها باید با دقت صورت گیرد. آجیل و دانه‌ها نیز به صورت محدود و کنترل‌شده مجاز هستند؛ بادام، گردو، دانه چیا و بذر کتان منابع خوبی از چربی‌های سالم، فیبر و پروتئین گیاهی به شمار می‌آیند، اما باید به خاطر داشت که کربوهیدرات آن‌ها در صورت مصرف بی‌رویه می‌تواند به سرعت از حد مجاز روزانه فراتر رود. بنابراین، اندازه‌گیری دقیق порцияها در مصرف این گروه از مواد غذایی، یک اصل کلیدی برای موفقیت است..
در رژیم کتوژنیک از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟
برای حفظ حالت متابولیک کتوز، که موفقیت رژیم کتوژنیک به آن وابسته است، پرهیز کامل از مواد غذایی که بدن را از این فاز چربی‌سوزی خارج می‌کنند، یک الزام قطعی است. عامل مشترک تمامی این غذاهای ممنوعه، توانایی آن‌ها در افزایش سریع سطح قند خون و تحریک ترشح هورمون انسولین است؛ انسولین به عنوان “کلید خاموش‌کننده” فرآیند تولید کتون عمل می‌کند و حضور آن در خون، بدن را به حالت ذخیره‌سازی انرژی بازمی‌گرداند.
قندهای آشکار و پنهان
در صدر فهرست مواد غذایی غیرمجاز، قندها در هر شکل و شمایلی قرار دارند. این گروه شامل منابع آشکار مانند شکر سفید و قهوه‌ای، نوشابه‌های گازدار، آبمیوه‌های صنعتی و طبیعی، شیرینی‌جات، کیک، بستنی و شکلات‌های شیرین می‌شود. علاوه بر این، باید نسبت به قندهای به‌ظاهر “طبیعی” نیز هوشیار بود؛ محصولاتی نظیر عسل، شربت افرا و شهد آگاو، با وجود منشأ طبیعی، از نظر متابولیکی تأثیری مشابه شکر تصفیه‌شده بر بدن دارند و به سرعت سطح انسولین را بالا می‌برند. نوشیدنی‌های شیرین به دلیل جذب سریع و عدم وجود فیبر، تأثیر مخرب‌تری بر حالت کتوز دارند.
غلات و نشاسته‌ها
دومین گروه بزرگ ممنوعه، غلات و محصولات مبتنی بر نشاسته هستند. این دسته شامل تمام انواع نان، برنج (سفید و قهوه‌ای)، ماکارونی، جو، کینوا و غلات صبحانه می‌شود. این مواد غذایی، حتی در شکل “غلات کامل” خود، از زنجیره‌های طولانی گلوکز تشکیل شده‌اند که در بدن به قند ساده تجزیه شده و پاسخ انسولینی قدرتمندی را به همراه دارند. بنابراین، هرگونه محصولی که با آرد غلات تهیه شده باشد، از جمله کراکرها، بیسکویت‌ها و شیرینی‌ها، با اصول رژیم کتوژنیک در تضاد کامل است.
محدودیت میوه‌ها، حبوبات و سبزیجات ریشه‌ای
بسیاری از مواد غذایی که در سایر رژیم‌ها به عنوان گزینه‌های سالم شناخته می‌شوند، در رژیم کتو به دلیل محتوای کربوهیدرات بالا، محدود یا حذف می‌شوند. اکثر میوه‌ها به دلیل داشتن قند فروکتوز، در این دسته قرار می‌گیرند. تنها استثنای قابل توجه، مصرف مقادیر کم و کنترل‌شده از خانواده توت‌ها (مانند توت‌فرنگی، بلوبری و تمشک) است که به دلیل داشتن قند کمتر و فیبر بیشتر، تأثیر ملایم‌تری بر قند خون دارند. حبوبات، نظیر انواع لوبیا، عدس و نخود، نیز با وجود داشتن پروتئین و فیبر، منابع بسیار متراکمی از کربوهیدرات هستند و باید از برنامه غذایی حذف شوند. به همین ترتیب، سبزیجات ریشه‌ای و غده‌ای مانند سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین و هویج، به دلیل ذخایر نشاسته‌ای بالای خود که در بدن به قند تبدیل می‌شود، جزو مواد غذایی غیرمجاز طبقه‌بندی می‌گردند.
شناسایی کربوهیدرات‌های پنهان در غذاهای فرآوری‌شده
یکی از مهارت‌های کلیدی برای موفقیت بلندمدت در این رژیم، توانایی خواندن دقیق برچسب‌های غذایی و شناسایی کربوهیدرات‌های پنهان است. بسیاری از محصولات فرآوری‌شده، از جمله سس‌ها (مانند کچاپ و سس باربیکیو)، چاشنی‌ها و غذاهای به‌اصطلاح “رژیمی” یا “کم‌چرب”، حاوی مقادیر قابل توجهی شکر، شربت ذرت یا نشاسته به عنوان طعم‌دهنده یا غلظت‌دهنده هستند. عادت به بررسی دقیق بخش “اطلاعات تغذیه‌ای” و همچنین فهرست ترکیبات محصول، پیش از خرید و مصرف، یک استراتژی ضروری برای جلوگیری از خروج ناخواسته از حالت کتوز و تضمین موفقیت رژیم است.
عوارض جانبی و خطرات احتمالی رژیم کتوژنیک
اگرچه رژیم کتوژنیک برای بسیاری از افراد یک ابزار متابولیکی ایمن و کارآمد است، اما همانند هر مداخله‌ی درمانی قدرتمندی، ممکن است با عوارض جانبی و خطرات بالقوه‌ای همراه باشد. این چالش‌ها به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند که شناخت دقیق و مدیریت صحیح آن‌ها برای یک تجربه موفق و ایمن، امری حیاتی است.
بررسی علمی ریسک‌های احتمالی
نگرانی‌های اصلی در مورد رژیم کتوژنیک، به پیروی طولانی‌مدت و غیراصولی از آن بازمی‌گردد. یکی از خطرات مطرح‌شده، افزایش احتمال بروز سنگ کلیه در افراد مستعد است. این ریسک ممکن است به دلیل تغییر در pH ادرار و کاهش سطح سیترات (یک مهارکننده طبیعی تشکیل سنگ) به وجود آید، هرچند حفظ هیدراتاسیون کافی در بدن می‌تواند این خطر را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. موضوع پیچیده‌تر، تأثیر این رژیم بر سطح کلسترول بد (LDL) است. در حالی که رژیم کتوژنیک به طور مشخص باعث کاهش تری‌گلیسیرید و افزایش کلسترول خوب (HDL) می‌شود که هر دو برای سلامت قلب مفید هستند، در برخی افراد مستعد (که به عنوان “پاسخ‌دهندگان شدید” شناخته می‌شوند) ممکن است منجر به افزایش سطح LDL گردد. با این حال، تحقیقات نوین نشان می‌دهają که تمرکز صرف بر عدد کل LDL ممکن است گمراه‌کننده باشد و نوع و اندازه ذرات LDL اهمیت بیشتری دارد؛ رژیم کتو اغلب باعث تبدیل ذرات LDL از نوع کوچک و متراکم (که خطرناک‌تر هستند) به نوع بزرگ و سبک (که کم‌خطرترند) می‌شود. خطر دیگر، کمبود ریزمغذی‌ها است. به دلیل محدودیت شدید در مصرف میوه‌ها، غلات و حبوبات، در صورت عدم برنامه‌ریزی دقیق، احتمال کمبود ویتامین‌هایی نظیر ویتامین C و برخی ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی وجود دارد. این مسئله بر اهمیت اجرای یک رژیم کتوژنیک “خوش‌ساختار” و متنوع که شامل طیف وسیعی از سبزیجات مجاز باشد، تأکید می‌کند. چنانکه یک مرور سیستماتیک جامع که در سال ۲۰۲۱ در ژورنال معتبر Frontiers in Nutrition منتشر شد، با بررسی مطالعات موجود، بر اهمیت نظارت دقیق پزشکی در هنگام پیروی از این رژیم، به‌ویژه برای افراد با شرایط خاص پزشکی، تأکید ورزیده است تا از بروز چنین خطراتی پیشگیری شود.
موارد منع مصرف و نحوه اجرای ایمن رژیم کتوژنیک
این رژیم غذایی یک ابزار درمانی قدرتمند است و به همین دلیل برای همه افراد مناسب نیست. افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، کبدی، پانکراس و برخی اختلالات نادر متابولیسم چربی، کاندیدای مناسبی برای این رژیم نیستند. همچنین، این رژیم برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ به دلیل افزایش خطر کتواسیدوز دیابتی، و برای زنان باردار و شیرده به دلیل نیازهای تغذیه‌ای خاص، توصیه نمی‌شود.
برای اجرای ایمن و مؤثر رژیم کتوژنیک، مشورت با یک متخصص تغذیه یا پزشکی آگاه (که ممکن است به عنوان دکتر متابولیسم شناخته شود) پیش از هر اقدامی ضروری است. یک متخصص می‌تواند با ارزیابی دقیق شرایط جسمانی، یک برنامه غذایی شخصی‌سازی‌شده را طراحی کرده و نیاز به مصرف مکمل‌های غذایی مانند الکترولیت‌ها، روغن MCT یا ویتامین‌ها را مشخص نماید. تاریخچه این رژیم نشان می‌دهد که اجرای آن نیازمند دقت، دانش و نظارت حرفه‌ای است تا از بروز عوارض جلوگیری شده و بهترین نتایج حاصل گردد.
